Edukacja leśna

Ścieżki dydaktyczne

Działalność edukacyjna Nadleśnictwa rozpoczęła się pod koniec lat 90-tych, kiedy to z inicjatywy Zarządu Zespołu Karpackich Parków Krajobrazowych przy współudziale Nadleśnictwa Dukla, powstała pierwsza ścieżka przyrodnicza „Przy Zamku Kamieniec", położona w sąsiedztwie ruin Zamku Kamieniec w Odrzykoniu. W następnych latach powstawały kolejne ścieżki i leśne klasopracownie, co stworzyło odpowiednie zaplecze do prowadzenia tego typu działalności. Jej cele
i zasady określa program edukacji leśnej w Nadleśnictwie Dukla opracowany na lata 2008-20017, stworzony na podstawie Zarządzenia Nr 57 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, przy czym na skutek zmiany zasięgu Nadleśnictwa część wykorzystywanych do tej pory obiektów znalazła się poza jego granicami. Obecnie działalność edukacyjna opierać się może o park leśny „Dębina" zlokalizowany w Krościenku Wyżnym oraz kilka ścieżek przyrodniczych i tras spacerowych przebiegających przez grunty Nadleśnictwa, które łączą walory turystyczne z dydaktycznymi. Głównym partnerem Nadleśnictwa w prowadzeniu edukacji leśnej jest Zarząd Karpackich Parków Krajobrazowych w Krośnie. Biorą w tym udział również szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły średnie, samorządy, koła łowieckie oraz lokalna prasa i radio. Odbiorcami są uczniowie, właściciele lasów, turyści, wczasowicze, kuracjusze i inni odwiedzający te okolice. Podstawowym zadaniem programu jest rozbudzenie potrzeby kontaktu z przyrodą, uczenie właściwych zachowań, kształtowanie odpowiednich nawyków i odpowiedzialności za jej stan. Działalność ta przyjmuje rożne formy. Są to pogadanki, konkursy, praktyczne zajęcia w lesie, spotkania z leśnikami, akcje „sprzątania świata" itp.
 
Park leśny „Dębina
Park urządzono w Krościenku Wyżnym, w oddziale 129D leśnictwa Iwonicz, w niewielkim kompleksie leśnym stanowiącym pozostałość po dawnych dąbrowach niegdyś porastających Kotlinę Krośnieńską. Do czasów obecnych zachowało się tylko 5 starych, pomnikowych dębów, z których najgrubszy mierzy 660 cm w obwodzie i jest jednocześnie najgrubszym dębem w Nadleśnictwie – jego wiek szacuje się na około 400 lat. Inne stare dęby, które zdołały przetrwać do XX wieku, zniszczył huragan w 1935 roku, a resztę wycięli Niemcy w czasie okupacji.
Dębina, wraz z innymi włościami należąca do dziedziców Zamku Odrzykońskiego, rolę parku pełniła już w XIX wieku. Wytyczono w niej ścieżki do jazdy konnej, wykonano staw krajobrazowy, a niemal 200-letni starodrzew był częścią parku dworskiego. W jego cieniu przechadzali się m.in. Aleksander Fredro, Seweryn Goszczyński i Wincenty Pol, który uroki tego zakątka uwiecznił w jednym ze swoich wierszy. Do czasów dzisiejszych przetrwało niewiele z ówczesnych uroków tego miejsca, jednakże Dębina jako największy las w gminie cieszy się wielką popularnością, głównie jako miejsce wypoczynku. Od niego wzięło swą nazwę powstałe w 1998 roku Stowarzyszenie Kulturalne Dębina w Krościenku Wyżnym, a także wydawany przez nie miesięcznik kulturalno-społeczny.
W roku 1999, w drodze porozumienia między wójtem Gminy Krościenko Wyżne i nadleśniczym Nadleśnictwa Dukla ustanowiono nowe zasady korzystania
z kompleksu. Zyskał on status parku leśnego i pozostając nadal lasem gospodarczym miał spełniać również funkcje rekreacyjne i edukacyjne dla miejscowej ludności. Uprzątnięto go, zamknięto rogatkami wjazdy do lasu, wykonano cięcia pielęgnacyjne oraz wykonano konserwację pięciu starych dębów. Zagospodarowano go również pod kątem edukacji – zorganizowano tu leśną klasopracownię zaopatrzoną w liczne tablice edukacyjne, oraz turystyki – urządzono parking, miejsce na ognisko, boisko sportowe oraz wytyczono liczne ścieżki doskonale nadające się do spacerów i jazdy na rowerze.

Ryc. nr 1. Mapka sytuacyjna parku leśnego „Dębina"

Ścieżki przyrodniczo-dydaktyczne
Cenne obiekty przyrodnicze i historyczne, zlokalizowane na obszarze Beskidu Niskiego, udostępniają cztery ścieżki przyrodnicze: „Do Złotej Studzienki", „Do Bełkotki", „W przełomie Jasiołki", „W cieniu Beskidnika",
 
Ścieżka przyrodnicza „Do Złotej Studzienki
Ścieżka opracowana została w roku 2000 przez Nadleśnictwo Dukla we współpracy z gminą Dukla. Udostępnia zbocza góry Cergowej i Małej Góry wraz
z cennymi obiektami przyrodniczymi i historycznymi, do których m.in. należy Złota Studzienka – znane miejsce kultu św. Jana z Dukli. Została przygotowana z myślą o młodzieży szkolnej oraz pielgrzymach zdążających do słynnego źródełka.
Trasa ma kształt pętli na której urządzono 7 przystanków, poruszających głównie zagadnienia przyrodnicze. Pierwszy umieszczono na granicy ekosystemu leśnego i polnego, celem zobrazowania przyrodniczych aspektów styku dwóch odmiennych ekosystemów, drugi przy „Rezerwacie Tysiąclecia na Cergowej Górze", trzeci w miejscu wykształcenia bardzo bogatego podszytu, czwarty przy dawnym, częściowo osuszonym ujęciu wody pitnej, a piąty przy Złotej Studzience, miejscu, gdzie jak głosi legenda, swe pustelnicze życie zaczynał św. Jan z Dukli. Szósty znalazł się przy grupie ostańców skalnych, wychodzących na powierzchnię na północno-zachodnich stokach Cergowej, a siódmy przy granicy rezerwatu w wielogatunkowym i różnowiekowym lesie górskim, prezentując jego bogactwo i zróżnicowanie. Ścieżka ma kształt pętli o długości ok. 4 km, czas przejścia szacuje się na 2 godz. Południowy odcinek pokrywa się z żółtym szlakiem turystycznym prowadzącym z Dukli w kierunku rezerwatu „Przełom Jasiołki".

Ścieżka pomiędzy Złotą Studzienką a Pustelnią św. Jana
 Pomiędzy Złotą Studzienką a Pustelnią św. Jana z Dukli wyznaczono ścieżkę spacerową łączącą dwa miejsca związane z osobą Świętego. Przeznaczona jest dla turystów i pątników podążających śladami św. Jana. Przechodzi przez oddz. 33, 34 leśnictwa Cergowa oraz 68 leśnictwa Folusz. Została wyznaczona bez uzgodnienia z Nadleśnictwem Dukla.
 
Ścieżka przyrodnicza „Do Bełkotki
Ścieżka zlokalizowana jest na terenie uzdrowiska Iwonicz Zdrój i jest częścią wyznaczonych tu tras spacerowych. Rozpoczyna się przy małym parkingu obok muszli koncertowej i prowadzi na zachód aleją biegnącą przez oddz. 182 leśnictwa Iwonicz. Na trasie umieszczono szereg tablic edukacyjnych wykonanych przez Nadleśnictwo i Zespół Karpackich Parków Krajobrazowych, dotyczących m.in. zagadnień z hodowli i ochrony lasu, funkcji ekosystemu leśnego i zasad obiegu materii. W ciekawy sposób zobrazowano zagadnienie bioróżnorodności, przedstawiono rolę ptaków w ochronie lasu oraz opisano niektóre gatunki drzew. Ścieżka kończy się przy źródle Bełkotka, uznanym za pomnik przyrody. Obok znajduje się obelisk z wierszem Wincentego Pola ustawiony w 1959 roku na miejscu zniszczonego przez Niemców w czasie okupacji.
Ścieżka jest krótka – ma długość ok. 0,7 km. Czas przejścia do 30 min.
 
Ścieżka przyrodniczA „W Przełomie Jasiołki
 Ścieżka udostępnia rezerwat „Przełom Jasiołki" prezentując najciekawsze i najatrakcyjniejsze widokowo miejsca. Została otwarta w lipcu 2001 r. i jest adresowana do młodzieży szkolnej oraz turystów licznie odwiedzających Beskid Dukielski.
Ścieżka ma kształt pętli, na której urządzono 8 przystanków prezentujących zagadnienia przyrodnicze, geologiczne oraz historyczne. Na trasie podziwiać można: przełomowy odcinek rzeki „Jasiołki", jedno z największych w Karpatach stanowisk smotrawy okazałej Telekia speciosa, ślady po stanowiskach ciężkich dział używanych podczas walk o Przełęcz Dukielską, malownicze gołoborze piaskowców z Mszanki, rzadką jaworzynę górską z języcznikiem zwyczajnym Phyllitido-Aceretum oraz znacznie częstsze zbiorowisko grądu subkontynentalnego Tilio-Carpinetum w wyższych partiach przechodzące w podgórską formę buczyny karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum. Na fragmencie ścieżka przebiega starą połemkowską drogą niegdyś służącą do przewozu drewna oraz pędzenia bydła na wypas w podszczytowe polany Ostrej.
Trasa zaczyna się i kończy na polu namiotowym „Stasianie", zarządzanym przez Nadleśnictwo Dukla. Długość trasy wynosi ok. 4 km, czas przejścia ok. 2 godziny, zaś różnica poziomów sięga ok. 250 m.

Rys. nr 3. Mapka sytuacyjna ścieżki przyrodniczej „W przełomie Jasiołki" (wg strony ZKPK w Krośnie „Karpackie Parki Krajobrazowe" www.parkikrosno.pl)
 

Ścieżka przyrodniczo-historyczna Iwla-Chyrowa („W cieniu Beskidnika")
Ścieżka udostępnia dolinę Iwielki, na odcinku pomiędzy Iwlą i Chyrową, zwaną „Doliną Śmierci", gdzie wojska radzieckie toczyły ciężkie walki z hitlerowcami o tzw. „Karpatenfestung" (Twierdzę Karpacką). Służy młodzieży szkolnej, która od kilku lat odwiedzała te miejsca w ramach wycieczek klasowych oraz turystom preferującym aktywny wypoczynek połączony z obserwacją przyrody i zwiedzaniem interesujących obiektów kultury. Zlokalizowana została w pobliżu atrakcyjnych obiektów przyrodniczych, historycznych i geomorfologicznych, uznanych za pomniki przyrody i osobliwości flory i fauny.
Trasa rozpoczyna się w Iwli, przed budynkiem Zespołu Szkół Publicznych, a kończy w Chyrowej, przy schronisku „Pod Chyrową". Na trasie, liczącej ogółem 3,5 km, rozlokowano 12 przystanków, przedstawiających najciekawsze obiekty tego terenu. Wśród nich znalazły się m.in.: okazały wiąz o wysokości 40 m zwany „Beskidnikiem", kapliczka z figurą św. Jana Nepomucena, kapliczka z rzeźbą Trójcy Świętej, 130-letnia lipa szerokolistna, 4-metrowy „Wodospad przy Młynie" – pomnik przyrody nieożywionej oraz cerkiew w Chyrowej p.w. Opieki Matki Boskiej – zabytek architektury drewnianej. Nie przebiega przez grunty LP. Ścieżka została otwarta w 2004 roku, dzięki wsparciu Burmistrza Gminy Dukla, Nadleśnictwa Dukla oraz Zespołu Karpackich Parków Krajobrazowych. Celem popularyzacji ścieżki wydany został również przewodnik pt.: „W cieniu Beskidnika".
 
Ścieżka ekologiczno-historyczna „A Cergowa patrzy i myśli co się tutaj dzieje"
Trasa wiedzie po Dukli i liczy 13 przystanków mających na celu ukazanie walorów miejscowości oraz kształtowanie proekologicznych postaw zwiedzających. Czas przejścia wynosi około 5-6 godz.
Ścieżka nie została oznakowana w terenie. Ma formę przewodnika prezentującego najciekawsze miejsca i najcenniejsze zabytki Dukli. Jej nazwa to słowa Jana Pawła II, które wypowiedział 10 czerwca 1997 r. na krośnieńskim lotnisku, podczas kanonizacji św. Jana z Dukli.